اگر قصد دارید به ازبکستان سفر کنید، باید بدانید که این کشور پر از شگفتیهای تاریخی، جاذبههای طبیعی و فرهنگ اصیل است. سمرقند، بخارا، خیوه و تاشکند همگی با جذابیتهای خاص خود منتظرند تا شما را شگفتزده کنند. اما مثل هر سفر خارجی دیگر، سفر به ازبکستان هم قوانین و نکات خاص خودش را دارد که باید رعایت شوند تا این سفر هر چه راحتتر و خاطرهانگیزتر به پایان برسد.
ممکن است فکر کنید سفر ازبکستان یک مقصد دوردست و غیرقابل دسترس است، ولی باید بگوییم که نه تنها اینطور نیست، بلکه خیلی راحت و با هزینهای معقول میتوانید به دل تاریخ جاده ابریشم سفر کنید. از معماری بینظیر تیموریان تا بازارهای رنگارنگ و غذاهای لذیذ ازبکی، ازبکستان به راحتی میتواند یکی از بهترین مقاصد سفر باشد.
اما قبل از اینکه کولهبارتان را ببندید و راهی شوید، بهتر است با یک سری “بایدها” و “نبایدها” آشنا بشوید که سفر به این سرزمین هزاران ساله را برایتان دلپذیرتر و بدون دغدغهتر میکند. آمادهاید؟!
نکاتی که پیش از سفر ازبکستان باید بدانید
ازبکستان پس از یک دوره ایجاد محددیت برای ورود گردشگران، اکنون آشکارا از توریسم بینالمللی استقبال میکند. درحال حاضر، گردشگران از سراسر جهان به دنبال سفر به ازبکستان هستند.
ازبکستان، کشوری محصور در خشکی و در مسیر جاده ابریشم واقع در آسیای مرکزی است. موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد و استراتژیک آن، و همچنین تاریخ غنی آن، ازبکستان را با جاذبههای جذاب و بینظیری روبرو کرده است.
با این حال، پیش از شروع سفر به ازبکستان، بایدها و نبایدهایی وجود دارد که باید از آنها آگاه باشید تا سفری روان و هیجانانگیز داشته باشید.
۱
سفر به ازبکستان با تور
اگرچه سفر به ازبکستان به صورت انفردای و مستقل امکانپذیر و نسبتاً آسان است، بسیاری از بازدیدکنندگانی که برای اولین بار به این کشور سفر میکنند، ترجیح میدهند با در قالب تور به اینجا سفر کنند. دلیل اصلی این اتقاق، دردسرهای بوروکراسی، پیچیدگی رزرو سیستم حمل و نقل داخلی و عدم آشنایی مردم ازبکستان با زبان انگلیسی است.
۲
پوشش در ازبکستان
ازبکستان کشوری مسلمان با رویکردی نسبتاً سکولار است. لباسهای سبک غربی در پایتخت و شهرهای بزرگی مانند سمرقند که شاهد تردد زیاد گردشگران هستند، قابل قبول است. اما یکی از مکانهای اصلی که باید در لباس پوشیدن کمی محافظهکار باشید، شهرستانهای کوچک ازبکستان مثل خیوه است. البته نه از سر اجبار، بلکه برای احترام به فرهنگ محلی.
در شهرهای بزرگ و توریستی ازبکستان، پوشش آزاد و معمولی کاملاً پذیرفته شده است. در خیابانها و فضاهای عمومی، الزام قانونی برای حجاب وجود ندارد و توریستها با پوشش معمول ایرانی یا حتی کمی راحتتر مشکلی نخواهند داشت.
تفاوت پوشش در شهرهای کوچک
در کلانشهری مثل تاشکند، پوشش مردم کاملاً شهری و مدرن است و لباسهای امروزی و حتی غربی بهوفور دیده میشود. در سمرقند و بخارا که حالوهوای تاریخی و مذهبی بیشتری دارند، پوشش مردم کمی محافظهکارانهتر است، اما همچنان توریستها آزادی عمل بالایی دارند. در شهرستانی مثل خیوه یا مناطق کوچکتر و روستاها، بهتر است پوشش پوشیدهتر انتخاب شود، البته نه از سر اجبار، بلکه برای احترام به فرهنگ محلی.
پوشش هنگام بازدید از مساجد و اماکن مذهبی
احترام در اماکن مذهبی مهمتر از نوع لباس در خیابان است. به این معنی که در بازدید از مساجد، آرامگاهها و اماکن مذهبی فعال رعایت پوشش محترمانه اهمیت بیشتری دارد.
- خانمها بهتر است روسری بههمراه داشته باشند و شانهها، سینه و پاها تا زیر زانو پوشیده باشد.
- آقایان از پوشیدن شلوارک یا لباسهای خیلی باز خودداری کنند.
- در برخی از مساجد توریستی، سختگیری شدید وجود ندارد، اما داشتن یک روسری نازک یا شال در کیف، کار عاقلانهای است.
- اگر کفش دارید، از قدم گذاشتن روی فرش مسجد خودداری کنید.
۳
استفاده از حملونقل عمومی
برای جابجایی در شهرها، استفاده از تاکسیهای رسمی یا اپلیکیشن Yandex Go توصیه میشود. از سوار شدن به خودروهای شخصی ناشناس خودداری کنید.
مترو در ازبکستان
ازبکستان تنها یک شهر با مترو دارد و آن هم تاشکند (پایتخت کشور) است. متروی تاشکند قدیمیترین متروی آسیای مرکزی محسوب میشود و یکی از تمیزترین، امنترین و زیباترین متروهای منطقه است. ایستگاهها معماری خاص، تزئینات هنری و حالوهوای تاریخی دارند. مترو بسیار منظم، ارزان و مناسب جابهجایی شهری است. تابلوها عمدتاً به زبان ازبکی و روسی هستند؛ انگلیسی کمتر دیده میشود. عکاسی در مترو قبلاً ممنوع بود، اما امروزه در اغلب ایستگاهها مجاز است. با این حال بهتر است قبل از عکاسی احتیاط و احترام را رعایت کنید.
قطار در ازبکستان
ازبکستان یکی از بهترین و منظمترین سیستمهای قطار در آسیای مرکزی را دارد و قطار، بهترین گزینه رفت و آمد بین شهرهای توریستی در سفر به ازبکستان است.
قطارهای افروسیاب (Afrosiyob) مدرن، سریع و بسیار راحت هستند و شهرهای مهمی مانند تاشکند، سمرقند و بخارا را به هم متصل میکنند.
نکات مهم استفاده از قطار برای گردشگران
- خرید بلیت از قبل توصیه میشود؛ بهویژه در ایام شلوغ مانند نوروز.
- همراه داشتن پاسپورت هنگام خرید بلیت و سوار شدن الزامی است.
- نام مسافر باید دقیقاً مطابق پاسپورت در بلیت ثبت شده باشد.
- ایستگاههای قطار ازبکستان بازرسی امنیتی دارند؛ کمی زودتر در محل حاضر شوید.
- برخی قطارها تابلوهای انگلیسی دارند، اما دانستن چند کلمه روسی کمککننده است.
۴
باید و نبایدها در سفر به ازبکستان
باید و نبایدهای سفر به ازبکستان
احترام به آداب و رسوم محلی
علاوه بر مساله پوشش متناسب با فرهنگ جامعه که قبلاً عنوان کردیم، آشنایی با برخی برخوردهای اجتماعی در سفر به ازبکستان خالی از لطف نیست.
- خوشرویی و سلامکردن محترمانه در فرهنگ ازبکستان اهمیت زیادی دارد.
- هنگام ورود به خانههای محلی، اقامتگاههای سنتی و برخی فضاهای خاص، درآوردن کفش الزامی است.
در برخی اماکن مذهبی، دولتی، عکاسی بدون اجازه مجاز نیست. حتی عکاسی از افراد محلی، ابتدا باید اجازه گرفت. احترام به حریم خصوصی مردم ازبکستان بسیار مهم است.
- در هنگام نماز جلوی مردم راه نروید. اعتقاد دارند که این کار نماز آنها را باطل میکند.
- از رفتارهای صمیمی در ملأعام (PDA) خودداری کنید.
- دانستن چند عبارت ابتدایی به زبان ازبکی یا روسی، ارتباط شما با مردم محلی را بسیار سادهتر میکند؛ چراکه زبان انگلیسی بهطور گسترده رایج نیست. صبر و ارتباط غیرکلامی کمککننده است.
- ورود به موضوعات سیاسی، دولتی یا انتقادی توصیه نمیشود و بهتر است از اینگونه گفتگوها اجتناب کنید.
- چانهزدن در بازارها رایج است، اما باید با احترام و لبخند انجام شود. در غیراین صورت، تاثیر برعکس دارد.
- اگر در سفر به ازبکستان به منزل یک خانواده ازبکی دعوت شدید، بهتر است یک هدیه کوچک با خود ببرید. رایج است در برخورد با یک میزبان ازبکی، از کیفیت غذایش تعریف کنید.
- از دست چپ برای دادن چیزها به یک مسلمان استفاده کنید. دست چپ نجس تلقی میشود.
- با اشاره انگشت، یک ازبک را صدا نزنید. این کار توهینآمیز تلقی میشود.
جامعه آسیای مرکزی احترام زیادی برای سالمندان خود قائل است که به عنوان آکساکال (ریش سفید) شناخته میشوند. جوانترها جای خود را به آکساکال میدهند و در اماکن شلوغ مثل یک چایخانه شلوغ عرف است که جای خود را به افراد مسن بدهید.
- نباید در مکانهای عمومی سیگار بکشید؛ سیگار کشیدن در بسیاری از مکانهای عمومی، به ویژه در اطراف ساختمانهای دولتی، ایستگاههای مترو و مناطق توریستی، ممنوع است. بنابراین حتماً توجه داشته باشید که قوانین را رعایت کنید.
- اطلاعات حساس را در اختیار افراد غریبه قرار ندهید
- در مورد نوشیدنیهای الکلی مواردی هست که در سفر به ازبکستان نیاز به رعایت آنها هستید. در ادامه این موارد را توضیح میدهیم.
۵
نوشیدنی الکلی در ازبکستان
نوشیدن الکل در ازبکستان قانونی است، اما بهدلیل بافت فرهنگی و مذهبی کشور، باید با اعتدال و احترام انجام شود. فروش و مصرف الکل در هتلها، رستورانها، بارها و فروشگاههای رسمی بهویژه در شهرهای بزرگ مانند تاشکند، سمرقند و بخارا رایج است و محدودیت خاصی برای گردشگران وجود ندارد. با این حال، نوشیدن الکل در خیابان، اماکن عمومی، یا نزدیک اماکن مذهبی به هیچ وجه تحمل نمیشود و ممکن است با واکنش منفی روبهرو شوید.
مستی در ملأعام، بیاحترامی تلقی شده و میتواند دردسرساز باشد. بهطور کلی، اگر نوشیدن الکل در فضاهای مناسب و با رعایت عرف اجتماعی انجام شود، برای توریستها مشکلی ایجاد نخواهد کرد.
۶
غذاهای ازبکستان
امتحانکردن غذاهای محلی یکی از بهترین بخشهای سفر به ازبکستان است. غذاهای معروفی مانند پلو ازبکی (Plov)، شاشلیک و لاگمان بخش مهمی از تجربه سفر هستند. ازبکستان همچنین دارای غذاهای خیابانی متنوعی است، اما اگر به بهداشت غذایی حساس هستید، حتماً از مکانهایی که به نظرتان بهداشتی هستند، خرید کنید.
برای نوشیدن، فقط از آب معدنی بطری استفاده کنید.
۷
تبدیل پول و ارز در سفر به ازبکستان
برای مسافران ایرانی که به ازبکستان سفر میکنند، آشنایی با وضعیت پول، پرداخت و تبدیل ارز اهمیت زیادی دارد و رعایت چند نکته ساده میتواند از دردسرهای احتمالی جلوگیری کند. با رعایت این نکات، مدیریت مالی در سفر به ازبکستان برای مسافران ایرانی ساده و بیدردسر خواهد بود.
- واحد پول ازبکستان «سوم» (UZS) است. نرخ تبدیل
- در عمل، پرداختهای روزمره در ازبکستان بیشتر بهصورت نقدی انجام میشود. کارتهای اعتباری بینالمللی مانند ویزا و مسترکارت فقط در برخی هتلهای بزرگ، مراکز لوکس و فروشگاههای محدود در شهرهای اصلی قابل استفادهاند. پول نقد همراه خود ببرید.
- بهترین ارز برای سفر به ازبکستان، دلار آمریکا است اما دقت کنید اسکناسها نو، تمیز و سالم باشند. دلارهای تاخورده، خطخورده، مهرخورده یا قدیمی ممکن است پذیرفته نشوند یا با نرخ پایینتر تبدیل شوند.
- تبدیل ارز را فقط در صرافیهای رسمی، بانکها یا هتلهای معتبر انجام دهید؛ صرافی غیررسمی و خیابانی هرچند ممکن است وسوسهکننده باشد، اما ریسک جریمه و کلاهبرداری دارد.
بهطور کلی نرخ تبدیل ارز در فرودگاههای ازبکستان قابل قبول است، اما بهترین گزینه نیست. اما اگر در بدو ورود برای تاکسی، سیمکارت یا هزینههای اولیه پول لازم دارید، تبدیل مقدار کمی دلار در فرودگاه تصمیم درستی است. نرخها معمولاً نزدیک به نرخ رسمی کشور هستند و تفاوت فاحشی ندارند.
پس از تبدیل ارز، رسید صرافی را نگه دارید و تا پایان سفر همراه داشته باشید.
مقدار پول نقد را بهتر است بهتدریج و به اندازه نیاز تبدیل کنید، چون تبدیل مجدد سوم به دلار همیشه آسان نیست. در شهرهای کوچکتر و بازارهای محلی، پرداخت فقط نقدی است؛ بنابراین همیشه مقداری پول خرد همراه داشته باشید.
توصیه میشود پول نقد را در چند جای مختلف (کیف، کیف کمری، صندوق هتل) نگه دارید و همه مبلغ را یکجا حمل نکنید.
- از تبدیل پول در بازار آزاد یا نزد افراد ناشناس خودداری کنید؛ فقط صرافیهای رسمی مجاز هستند.
۸
نکات مربوط به هتل و اقامت
در ازبکستان، ثبت اقامت گردشگران خارجی یک الزام قانونی است و این موضوع خیلی جدی گرفته میشود. هر مسافر خارجی موظف است در تمام مدت اقامت خود، محل اقامتش بهصورت رسمی ثبت شده باشد.
📝 نگهداری برگههای ثبت اقامت (Registration Slip)
هتلها، مهمانخانهها و اقامتگاههای رسمی موظفاند پس از ورود شما، اطلاعات پاسپورت را در سامانه دولتی ثبت کرده و برگه یا تأییدیه ثبت اقامت صادر کنند. این برگهها ممکن است بهصورت رسید کاغذی، برگه مهرشده هتل، یا ثبت الکترونیکی (در هتلهای جدید) باشد. توصیه اکید این است که:
- تمام رسیدهای اقامت را تا زمان خروج از کشور نزد خود نگه دارید
- حتی اگر بین شهرها جابهجا میشوید، رسید هر هتل را جداگانه حفظ کنید
- در صورت بازرسی پلیس یا هنگام خروج از کشور (فرودگاه)، ممکن است از شما درخواست ارائه این مدارک شود
- گم کردن این رسیدها خیلی مسالهبرانگیز نیست اما میتواند باعث ایجاد سؤالجواب و تأخیر شود. هرچند در سالهای اخیر سختگیریها نسبت به گذشته کمتر شده، اما همچنان این یک موضوع رسمی و مهم است.
مالیات هتلها در ازبکستان
آیا هتلهای ازبکستان مالیات جداگانه دریافت میکنند؟ بله. در سفر به ازبکستان معمولاً مالیات توریستی وجود دارد که بهصورت مبلغ ثابت به ازای هر شب اقامت محاسبه میشود. این مالیات اغلب برای اتباع خارجی اعمال میشود اما معمولاً مبلغ آن چندان زیاد نیست و ممکن است جدا از قیمت اتاق دریافت شود.
۹
یادگیری چند واژه ساده ازبکی
اگرچه ازبکی زبانی با ریشه ترکتبار است، شباهت مستقیم زیادی با فارسی ندارد، اما در سفر به ازبکستان، مطمئناً تعداد قابلتوجهی واژههای مشترک یا آشنا به گوشتان خواهد خورد!
دانستن چند کلمۀ ساده به علاوهی زبان بدن، کارتان را راه میاندازد.
رسمالخط زبان ازبکی در حال حاضر بهطور رسمی با الفبای لاتین نوشته میشود. اما در عمل، در سطح شهر ممکن است با این سه نوع خط مواجه شوید:
- لاتین (رسمی و جدید) مثال: Toshkent, Samarqand, Buxoro
- سیریلیک: این خط قدیمی در میان نسلهای قدیمیتر رایج است و باقیمانده از دوران شوروی است.
واژهها و عبارتهای کاربردی ازبکی
- سلام: Salom (سالُم)
- سلام رسمیتر: Assalomu alaykum (اَسّالامو عَلِیکوم)
- خداحافظ: Xayr (خَیر)
- خداحافظ رسمی: Xayr, sog‘ bo‘ling (خَیر، ساغ بولینگ)
- ممنون / متشکرم: Rahmat (رَحمَت)
- خیلی ممنون: Katta rahmat (کَتّه رَحمَت)
- لطفاً: Iltimos (ایلتیموس)
- ببخشید / معذرت: Kechirasiz (کِچیراسِز)
- بله: Ha
- نه: Yo‘q (یُق)
- نمیفهمم: Tushunmadim
- انگلیسی بلدید؟: Inglizcha bilasizmi?
- قیمت چقدر است؟: Bu qancha turadi?
- گران است: Qimmat
- ارزان است: Arzon
- آب: Suv
- غذا: Ovqat
- رستوران: Restoran
- دستشویی: Hojatxona
- تاکسی: Taksi
- ایستگاه: Bekat
- مترو: Metro
- فرودگاه: Aeroport
- هتل: Mehmonxona
سوغاتیهای معروف ازبکستان
سوغاتیهای ازبکستان تنوع جذابی دارند و برای سلیقۀ ایرانیها هم کاملاً دوستداشتنیاند؛ هم اصیلاند، هم کاربردی و هم خوشقیمت. سوغاتیهای ازبکستان فقط یادگاری نیستند؛ هرکدام تکهای از تاریخ، فرهنگ و مسیر جادۀ ابریشم را با خود به خانه میآورند.
صنایعدستی و هنرهای سنتی
ازبکستان بهخاطر صنایعدستی ریشهدارش شناخته میشود. پارچههای دستباف با نقشهای سنتی، سوزندوزیهای رنگارنگ، رومیزیها و کوسنهای پارچهای از سوغاتیهایی هستند که هم سبک شرقی دارند و هم بهراحتی در خانههای ایرانی جا میگیرند.
کلاه و پوشاک محلی
کلاه سنتی ازبکی (دوپی یا توبتهیکا) یکی از نمادهای فرهنگی این کشور است؛ سبک، قابلحمل و مناسب هدیه. شالها، روسریها و لباسهای محلی با طرحهای شرقی نیز برای کسانی که به پوشاک خاص و متفاوت علاقه دارند، گزینهای جذاباند.
ادویهها و خوراکیهای محلی
ادویههای معطر مخصوص غذاهای ازبکستان، چایهای محلی، میوههای خشک، کشمش، زردآلو و انواع آجیل از سوغاتیهای خوراکی پرطرفدار هستند. این اقلام هم سبکاند، هم قیمت مناسبی دارند و هم برای ذائقۀ ایرانی آشنا و دلنشیناند.
شیرینیها و محصولات سنتی
شیرینیهای محلی، حلواهای سنتی و نانهای خشک تزئینی که در بستهبندیهای سنتی عرضه میشوند، سوغاتیهایی هستند که حالوهوای سفر را با خود به خانه میآورند. برخی از این محصولات شباهت جالبی به خوراکیهای مناطق شرقی ایران دارند.
یادگاریهای فرهنگی
کتابهای کوچک، مینیاتورها، تابلوهای خوشنویسی، اشیای تزئینی با الهام از بناهای تاریخی و ماگنتهای یخچالی با نماد شهرهایی مثل سمرقند و بخارا، انتخابهای مناسبی برای یادگاریهای سبک و اقتصادیاند.
نکته مهم برای خرید سوغاتی
- در سفر به ازبکستان بهترین خریدها معمولاً در بازارهای قدیمی و محلی انجام میشود
- چانهزدن محترمانه رایج است
- پول نقد همراه داشته باشید
- اگر صنایعدستی ارزشمند میخرید، از بستهبندی مناسب برای حمل در هواپیما مطمئن شوید.
